Şema Terapi
Şema Ne Demektir?
Şema, çevremizde olup biteni yorumlayıp, uyum sağlayarak, yaşamın gereklerini yerine getirebilmek için kullandığımız zihinsel bir yapıdır.
Şemalar bebeklikten başlayarak gelişir ve yaşam boyu sürerler. Aslında Şema terimini, Erken Dönem Uyum Bozucu Şema kavramının yerine kullanmaktayız. Yaşam boyu çevremize uyum sağlamakta kullandığımız tüm düşünsel yapılar şemalara bağlı olarak gelişir. Bununla beraber, bu kitapçık boyunca şema terimi, kişinin ruh sağlığını olumsuz olarak etkileyen düşünce kalıpları anlamında geçecektir.
Erişkin yaşamda her ne kadar değişmez gerçekler olarak algılansalar da şemalar, özellikle çocukluk yıllarında ebeveynler, kardeşler ve akranlarla olan incitici deneyimler sonucu öğrenilirler. Çocuk, yaşantılarından bir şeyler öğrenip gelecek acılardan korunmak için çaba gösterdikçe daha da gelişirler. Örneğin, neden azarlandığını anlamayan bir çocuk daha sonraki azarlardan korunmak için nedenini anlamasa veya bilmese de, kendisini hatalı gibi hissederek başka hata yapmaktan korunmaya çalışabilir. Bu hatalı ve kusurlu hissedebilme konusunda gelişen becerisi, ilerideki yaşamında yaşayacağı tartışmalar veya kendini savunmak zorunda kalacağı durumlarda bir engelleyici olarak çalışacaktır. Aslında şemalar, çocukluk çağlarındaki incitici olayların güncel temsilleridir.
Şemalar, kendini-sürdürücü özellikleri nedeniyle değişmeye belirgin direnç gösterirler. Yaşamın erken dönemlerinde geliştikleri için çok tanıdıktırlar ve kullanışları kolaydır. Şemanın tam tersi olaylarla karşılaşılsa bile kişiler ısrarlı bir şekilde şemalarının geçerliliğini korumak için gelen bilgileri çarpıtırlar. Örneğin “Kusurluluk” şeması olan bir yetişkin, kendisine defalarca sevildiği söylense bile kusurlu ve eksik hissetmeye devam edebilir. Şemanın değişimi, temel ruhsal düzenlenmeyi alt üst edebileceği için çeşitli düşünsel ve davranışsal hareketler şemayı güçlendirirler.
Şemalar belirgin olarak işlevselliği bozucudurlar. Kişinin huzur ve çevresi ile olumlu ilişkiler içinde olma, özerklik, keyif alma ve kendisini ifade gibi temel ihtiyaçlarını karşılamasını ve diğerleri ile ilişkide sınırları fark edebilme becerilerini engellerler.
Şema ölçeğinde 18 ayrı şema araştırılmaktadır. Bu 18 şema, Bilişsel Davranışçı Terapilerin yıllar içinde tespit ettiği düşünme kalıplarıdır. 18 şema, şema teorisinde, beş üst başlık altında toplanırlar ve bahsedilen bu üst başlıklar “Şema Alanı” olarak isimlendirilir. Bu alanlar, Çocukluk Çağının Temel İhtiyaçları karşılanmadığında gelişirler.
E-mail: cenk@cenkkahvecioglu.com